Uzmanlara göre, hijyen, temizlik ve sanitasyonun toplamıdır. Sanitasyon denilen ise; halk sağlığını korumak amacı ile yüzeylerden gıda kalıntıları, mikroorganizmalar, yabancı maddeler ve temizlik maddeleri kalıntıları gibi kirlerin uzaklaştırılması için alınan önlemlerin tümünü ifade ediyor.
Prof. Dr. Y. Birol Saygı, “Temizlik olmadan sanitasyon, sanitasyon olmadan temizlik olmaz. Önce temizlik, sonra sanitasyon yapılmalı. Temizlik görünür kirlerin uzaklaştırılması, sanitasyon ise görünmeyen yani mikrop ve virüslerin uzaklaştırılmasıdır. İkisi ve özellikle sırasıyla yapılmazsa amaçlanan hijyen gerçekleşmez” diyor.
El hijyenini sağlamak için sabun olmazsa olmaz. Mikropları cilt yağlarından uzaklaştıran sabunu kullanırken insanlar elleri daha iyi ovma eğilimi gösteriyor. Bu da mikropları daha fazla temizliyor. Önce elleri ıslatarak işe başlamak gerekiyor. Islak cilt, sabunu daha iyi emiyor ve köpürmesini sağlıyor. Prof. Dr. Saygı, ellerin yeterince uzun süre ovulması gerektiğini söylüyor. “Tuvalet, zamanınızı geçirmek için davetkar bir yer değil. Hoş olmayan ortam, el yıkama rutininizde acele etmenize neden olabilir” diyen Saygı, “Sabun kullanımında köpürme ve ovma için uygun zamanı ayırmazsanız cildinizin yüzeyindeki mikropları öldürmede etkili olmayacaktır. Ellerinizi ıslattıktan ve sabunladıktan sonra, onları köpürtmek için en az 20 saniye harcamanız gerekir” uyarısında bulunuyor.
Yeterli su ve sabunu kullanmak da hijyen için önemli. Kullanılacak sabun miktarı elin büyüklüğüne, ne kadar kirli olduğuna bağlı. Saygı, bu konuda şu bilgileri veriyor: “Bakteri ve virüslerin yüzeyleri kısmen yağlı maddeler içerdiğinden, sabundaki bileşenler mikroplar üzerinde tutulan kimyasal bir reaksiyon oluşturur. Böylece mikroplar, köpükle ellerimizden uzaklaştırılır. Yeterli sabun kullanmazsanız, ona sihrini kullanma şansını vermemiş olacaksınız.
El temizliğinde doğru sıcaklıkta suyu kullanmak da gerekiyor. Sıcak suyun bakterileri öldürmede etkili olması için 40 ila 550C olması şart. Sıcaklığın mikropları öldürebilmesi için suyun ellerinizin tahammül edebildiği kadar sıcak olması gerekiyor. Mikroplarla savaşta elleri gerektiğince yıkamak başarıyı getiriyor. Pek çok hastalığın ellerin düzgün bir şekilde temizlenmemesinden kaynaklandığını söyleyen Saygı, şu tavsiyelerde bulunuyor:
“Sadece tuvaleti kullandıktan sonra ellerinizi yıkıyorsanız, kötü mikropları uzak tutmak için yeterince çalışmıyorsunuz demektir. El yıkamayı atlıyorsanız, kendinize ve başkalarına zararlı mikroplar yayıyor olabilirsiniz. Ellerinizi temiz tutmak, hastalığa ve mikropları çevrenizdeki insanlara yaymamak için atabileceğiniz en önemli adımlardan biridir. Elleri çok fazla yıkamak da normal değil. El yıkamaya takıntılı hissediyorsanız ve ellerinizin temiz olduğunu bilseniz bile yıkama dürtüsünü sürekli hissediyorsanız, obsesif kaygılarınız olabilir. Kaygılarınızı gidermelisiniz.”
Peki elleri temizlemede sabundan daha etkin bir madde var mı? Prof. Dr. Saygı, bu soruyu şöyle yanıtlıyor: “Antibakteriyel gibi anahtar kelimeler cazip olsa düz sabun da antibakteriyel kadar işlev görmekte. Temiz akan su ve sabunla uygun el yıkama protokolünü takip ettiğiniz sürece, normal sabunla da mikropları ellerinizden uzaklaştırabilirsiniz.
Ayrıca, el dezenfektanı, mikropları ortadan kaldırmaya yardımcı olsa da sizi mikropsuz tutmak için sadece ona güvenemezsiniz. Alkol bazlı el dezenfektanları, gıda zehirlenmesine neden olan norovirüs, bazı parazitler ve ciddi ishale neden olan Cl. difficile gibi mikropları öldürmez. El dezenfektanı, el yıkama olanaklarına erişiminiz yoksa, mikropları ortadan kaldırmanın hızlı bir yolu olabilir.
El Kurutma Makinelerini Kullanırken Dikkat: El kurutma makineleri kağıt havlular kadar hijyenik değildir. Hijyen açısından kağıt havlular, elektrikli hava kurutucularından daha üstündür.
